2023-04-01
Nieuwe korven voor bezige bijen
Literaire uitgevers hebben het zwaar... en ik heb geen greintje medelijden met hen.
In 2022 daalde de omzet van zowel De Bezige Bij als AltasContact met een percentage van twee cijfers. Daardoor vielen bij De Bezige Bij al zeven ontslagen.
- Een boek uitgeven is duurder geworden, klagen ze.
Tja, wat is duur? Ik schreef twee jaar geleden een boek van 400 pagina's: 'Entreprenerd' (2021). Ik schakelde een ervaren redacteur (€958), een getalenteerde typesetter (€927) en een professionele proeflezer (€985) in. Voeg daarbij nog €200 voor een fotograaf en €110 voor cover design en flaptekst. Meer had ik niet nodig: ik produceerde een boek voor minder dan €3.200. Kosten voor het drukken van het boek had ik niet; ik werkte met een print-on-demand service. Een papieren boek wordt pas gedrukt als het verkocht wordt; bij de eBoekversie is er geen drukkost. - Er valt niet veel te verdienen aan een boek, wordt gezegd.
Tja, wat is veel? Mijn eerste boek, 'iText in Action' werd door mijn toenmalige uitgever, Manning Publications, in 2006 op de markt gebracht voor €50. Per verkocht exemplaar kreeg ik tussen de €2 en €3 aan royalties. Het boek dat ik in eigen beheer uitbracht, kan ik als paperback in de markt plaatsen voor €25,00 en er toch nog €9,60 aan royalties aan overhouden. Op het eBook dat ik voor €9,99 aanbied, verdien ik zo'n €6,45 per exemplaar. Boeken die in eigen beheer worden uitgebracht, zijn dus niet alleen goedkoper voor de lezer, maar ook voordeliger voor de auteur. - Er is veel meer concurrentie, luidt het.
Enerzijds worden boeken verdrongen door andere media (Netflix, TikTok...); anderzijds is er minder interesse in 'echte' literatuur. Tja, voor ik aan mijn boek begon, schreef ik een book proposal dat ik aan verschillende uitgeverijen aanbood, waaronder bijvoorbeeld Harold Polis. Mijn voorstel werd niet goed genoeg bevonden. Ondertussen bestaat uitgeverij Polis niet meer, maar haalt mijn boek wel mooie 5-sterrenrecensies op Amazon. Wie zijn die 'grote uitgevers' trouwens om te bepalen wat 'echte' literatuur is, en wat niet?
Wat momenteel gaande is in de boekensector doet me heel hard denken aan wat twintig jaar geleden in de softwaresector gebeurde, meer bepaald met de opkomst van Free Software (zie het GNU Manifesto uit 1985) en Open Source Software (voor het eerst zo genoemd in 1998). Ontwikkelaars begonnen plots zelf software te publiceren ('in eigen beheer'). De gevestigde waarden sloegen er aanvankelijk weinig acht op. Ze vonden dat er vooral veel rommel gepubliceerd werd (geen 'echte' literatuur).
Helemaal ongelijk hadden ze niet, want er werd inderdaad veel rommel gepubliceerd, maar helemaal gelijk hadden ze ook niet. Gaandeweg pakten veel ontwikkelaars van Free / Open Source Software (FOSS), waaronder ikzelf, hun business professioneler aan. Meer en meer 'vaste' klanten van 'oude' spelers stapten over op FOSS-alternatieven die niet alleen veel goedkoper waren, maar vaak ook kwalitatief beter. Het moet schrikken geweest zijn voor de voorheen onaantastbaar gewaande technologiereuzen. Op een dag keken ze in de spiegel en zagen ze tot hun afgrijzen een met uitsterven bedreigde dinosaurus terugstaren. In 2001 noemde Steve Ballmer (Microsoft) Linux nog een kanker; Shai Agassi (SAP) sprak in 2005 van socialisme, wat in de US vaak gebruikt wordt als een synoniem voor communisme.
Feit is dat ontwikkelaars nieuwe tools en nieuwe kanalen ontdekten om hun creatieve ei kwijt te kunnen, buiten de gevestigde technologiereuzen om. Onbedoeld legden ze daardoor het vuur aan de schenen van die gevestigde waarden. Zonder FOSS was Google (opgericht in 1998) nooit zo groot kunnen worden als nu. Microsoft (opgericht in 1975) leek op een bepaald moment de trein gemist te hebben en werd pas weer succesvol op het moment dat het FOSS begon te omarmen (of 'dood te knuffelen' afhankelijk van met wie je praat). Er zijn ook bedrijven die de disruptie nooit te boven zijn gekomen. Ik denk bijvoorbeeld aan hoe Xerox ooit de Graphical User Interface (GUI) en de muis ontwikkelde, maar een ander (Steve Jobs) met het commerciële succes ervan ging lopen.
Ik zie hetzelfde gebeuren met uitgeverijen zoals De Bezige Bij en AtlasContact. Auteurs zijn het beu om hun werk amper gelezen onderaan de slush pile te zien liggen. Auteurs zijn het beu om, als ze al antwoord krijgen, te moeten lezen dat er voor hun boek 'geen plaats is in het fonds van de uitgeverij'. Dus gaan ze elders zoeken. Uitgeven in eigen beheer is de optie die ik koos, maar er zijn nog andere mogelijkheden. Ik denk bijvoorbeeld aan twee Nederlandse uitgeverijen die minder gekend zijn in Vlaanderen, maar die ik het laatste half decennium enorm heb zien groeien, namelijk Godijn en LetterRijn.
Ik leerde beide uitgeverijen kennen dankzij hun schrijfwedstrijden. Elk jaar schrijven ze kortverhalenwedstrijden uit en bundelen ze de beste inzendingen in een boek. Het is een model dat je wel eens ziet bij zogenaamde vanity publishers. Dat zijn uitgevers die boeken uitgeven van onsuccesvolle schrijvers. Er wordt op de ijdelheid van die auteurs gerekend en op hun bereidheid om te betalen voor een aantal exemplaren.
Vergis u echter niet in Godijn en LetterRijn. Ten eerste geven zij aan elke gepubliceerde auteur een gratis exemplaar; ten tweede hebben zij over de jaren heen een mooie schare aan auteurs opgebouwd die ondertussen ook succesvolle full feature boeken schreven. Als ik me beperk tot de Vlamingen, dan denk ik bijvoorbeeld aan Zeven (uitgegeven door LetterRijn) waar Luc Vos de ThrillZone Award mee won, aan Omwille van de soort van kunstenaar Luc Vandromme die ondertussen onderdak vond bij Godijn. Verder heb je bij Godijn ook nog Alexander Olbrechts (thrillers) en Bart Vanhee (fantasy).
Thrillers en fantasy, daar halen wij onze neus voor op, hoor ik uitgevers van 'echte' literatuur denken, waardoor ze een nieuwe Patricia Highsmith, een moderne Daphne Du Maurier of een hedendaagse J.R.R. Tolkien alle kansen op slagen ontnemen. Boehoehoe, ik lach met hun krokodillentranen als die auteurs elders wel kansen krijgen en misschien wel het volgende succesvolle 'echte' literaire werk creëren.
En ja, ik weet dat er veel brol geproduceerd wordt. Als jurylid van verschillende schrijfwedstrijden word ik telkens opnieuw geconfronteerd met Sturgeon's Law: 90% of everything is crud. Voor organisatoren van schrijfwedstrijden is het met de komst van ChatGPT zelfs erger geworden, want er duiken steeds meer inzendingen op die door AI geproduceerd werden, maar brol was er ook overvloedig in de softwarewereld toen FOSS aan de horizon kwam piepen. Afhankelijk van wanneer je begint te tellen (1985 of 1998) heeft FOSS uiteindelijk wel in ongeveer een generatie tijd de hele sector op z'n kop gezet.
Laat ons hopen dat het gemak waarmee auteurs kunnen publiceren in eigen beheer en de groeispurt die je ziet bij (relatief) onbekende uitgeverijen zoals Godijn en LetterRijn eenzelfde verandering ontketenen in de boekensector.
Entreprenerd
Onvoltooid toekomstige tijd
Wintercircus
Blog
- 2024-12-20:
Mijn voorsmaakje van FFO25 - 2024-12-17:
KÖLN 75 selected for the Berlinale - 2024-12-05:
Olympisch duel - TTC QLT Gent 80 jaar!