2022-09-02
Als experten het voor het zeggen hadden gehad...
Tijdens mijn zoektocht naar informatie over Geo Henderick, een van de architecten die een kleine eeuw geleden renovatieplannen tekende voor Cinema Sphinx die in die tijd gekend stond als Ciné Palace, kwam ik toevallig terecht bij dit tijdschrift waarvoor Henderick de inleiding schreef:
In dat tijdschrift (daterend van 15 januari 1935) stond een interview met architect-urbanist M.F. Coppieters over zijn visie hoe Gent stedenbouwkundig herorganiseerd moest worden.
Het interview begint met een lange vraag:
Elke stad die te kampen heeft met verval en die zich moet aanpassen aan een nieuwe orde, wordt geconfronteerd met twee dringende problemen:
- Het rechttrekken van de over het algemeen wanordelijke indeling van haar oude wijken.
- Het creëren van echt gezonde woongelegenheid, tot uiting gebracht in homogene en luchtige eenheden, geïnspireerd op universele stedenbouwkundige gegevens.
Aan de ene kant dus de noodzaak van een betere circulatie, waardoor snelle verbindingen tussen de verschillende belangrijke centra van de agglomeratie mogelijk zijn; aan de andere kant een streven naar de gezondheid en het optimisme van de bevolking door de realisatie van een uitbreidingsplan dat conceptueel min of meer gedemocratiseerd is, maar altijd rationeel. Geldt dat ook voor Gent?
Ik knip even een aantal fragmenten uit het antwoord:
Zowel voor onze stad als voor alle Belgische steden! […] Gent is gebouwd op een vlakke ondergrond en ligt op het tracé van twee hoofdwegen (Brussel-Oostende en Antwerpen-Rijsel), die onvermijdelijk een toekomst hebben als “autostrades”. Hoewel Gent door zijn wonderen van historische architectuur behoort tot onze toeristische steden, is het vooral een industriële stad, begiftigd met een grotendeels proletarische bevolking die werkzaam is in de haven en in de fabrieksdistricten die haar flankeren. […]
Uit dit alles komen verschillende basisbevindingen naar voren:
- De noodzaak om de bestaande hoofdwegen te gebruiken ten behoeve van de toekomstige ontwikkeling van onze stad.
- Het maken van praktische verbindingen tussen de oude stad en de nieuwe wijken.
- Het saneren van de stad waarbij de historische wijken die ze bevat en die een van haar rijkdommen vormen gepreserveerd worden.
- Het faciliteren van de scheiding tussen productiewijken en woonwijken om Gent zo op een rationele manier te kunnen verstedelijken.
Als we ons concentreren op de eerste van deze stellingen, merken we meteen dat er twee gezichtspunten aanwezig zijn. Moeten de twee hoofdwegen de stad doorkruisen of eromheen aangelegd worden?
Persoonlijk ben ik voorstander om dwars door te stad te gaan, en wel om de volgende redenen:
- In vergelijking met de bevolking is Gent een zeer grote agglomeratie. Als gevolg hiervan draait elk elk van onze medeburgers op voor aanzienlijke wegenkosten. Een brede verkeersader rond de stad, zou deze belasting nog verhogen. Tegelijkertijd zou het vanuit vastgoedoogpunt moeilijk zijn om de grond langs deze weg snel genoeg te waarderen.
- Integendeel, een grote rechte lijn, dwars door de stad, zou het mogelijk maken om bepaalde vervallen wijken, die rijk zijn aan onhygiënische sloppenwijken, te slopen en te vervangen door rijen nieuwe, rationeel ontworpen gebouwen.
Stel je voor wat een transformatie deze gigantische zwaardslag voor Gent zou kunnen betekenen... Het is duidelijk dat de technische studie van dit project nog moet worden gedaan, maar zal ik je iets verklappen? Het idee trekt me aan…
Het woord autostrades staat tussen aanhalingstekens. Ik vermoed dat het in 1935 redelijk nieuw was. Er was nog geen sprake van de E40 en de E17 waarvan de aanleg gestart werd in respectievelijk 1937 en 1963. De voorkeur van de expert stedenbouwkunde was om die snelwegen door Gent te laten passeren, maar gelukkig wilde hij daarin niet zover gaan als prof. Magnel (bij burgerlijk ingenieurs gekend als de man van het spanbeton naar wie er in Zwijnaarde een labo genoemd is):
Er is een nieuwe weg nodig. Een bepaald project van professor Magnel stelde voor om de Leie te overwelven. Met de overwelving van de Zenne begon het moderniseringswerk van de stad in Brussel. Uit dit gedurfde initiatief zijn de grote centrale boulevards van de hoofdstad geboren! Voor Gent is het probleem anders. De Leie is een schoonheidselement in onze stad. De Gentenaars zijn er terecht sterk aan gehecht.
Hij had wel graag snelwegen gezien die de stad opdeelden in kwarten op basis van hun functionele invulling:
Door een soort geluk, wat ook te verklaren is door de situatie van de haven, is de hele Gentse industrie gegroepeerd in het noorden. Rechts en links vallen de volksbuurten terug op de stad. Aan deze zijde volstaat het om een natuurlijke uitbreiding te begeleiden, om speelplaatsen, zwembaden, pleinen, bibliotheken, moderne scholen, enz. te creëren. In het zuiden daarentegen werden wijken van burgerlijke woningen gecreëerd op de plaats van de tentoonstelling van 1913. […] We hadden de nieuwe grote lanen […] moeten begrenzen met appartementsgebouwen van drie tot vier verdiepingen; en gronden in de diepte ontwikkelen […] in de vorm van Garden Cities.
Om dat te verwezenlijken werd hij echter gehinderd door de politiek. In de volgende zinsnede komt de ware technocraat in hem naar boven:
Om al deze vooruitgang mogelijk te maken, zou de Gentse administratie volledig hervormd moeten worden. Bovenal is het dringend nodig om een leider aan te stellen die geen politieke, maar een technische mening vertegenwoordigt. De kennis van alle aspecten van ons vakgebied is noodzakelijk voor dit hoofd, dat idealiter onder hem de diensten van verstedelijking, wegen, plantage en transport zou moeten groeperen, evenals die van water, gas en elektriciteit. Momenteel zorgt het gebrek aan homogeniteit tussen deze diensten (en ik veronderstel dat dit het geval is voor alle steden!) voor verwarring!
Stel je voor dat experten het voor het zeggen hadden gehad in Gent. Dan zaten we nu misschien met een E40 en een E17 die over de Korenmarkt liepen!
Entreprenerd
Wintercircus
Blog
- 2024-10-27:
Eindelijk: het antwoord op mijn open brief aan Stad Gent - 2024-10-10:
De leugen van Watteeuw - 2024-09-16:
Wijkmobiliteitsplan: Signalen #3